ΟΙ ΝΑΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΒΡΥΟΥΛΛΩΝ

Στην Κρήτη υπάρχουν δύο ναοί αφιερωμένοι στον Άγιο Οσιομάρτυρα Νεκτάριο, τον εκ Βρυούλλων. Ο ένας βρίσκεται στο Ηράκλειο και ο άλλος στα Μέσα Μουλιανά Σητείας. Από ότι γνωρίζω δεν υπάρχουν άλλοι Ναοί του Αγίου στην υπόλοιπη Ελλάδα.

 

1. Ο ΝΑΟΣ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Είναι το δεξιό κλίτος του ιερού ναού “Της του Θεού Σοφίας” των Νέων Κλαζομενών του Ηρακλείου.

Ο ναός είναι τρίκλιτος: το κεντρικό κλίτος τιμάται στη μνήμη της πυρφόρου “Πεντηκοστής”, το δεξιό, όπως είπαμε, στη μνήμη του Αγίου Οσιομάρτυρος Νεκταρίου, του εκ Βρυούλλων της Μικράς Ασίας και το αριστερό επ’ ονόματι των ενδόξων Βασιλέων και Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης και της ενδόξου Μεγαλομάρτυρος και Ισαποστόλου Φωτεινής της Σαμαρείτιδος.

Ο ιερός ναός θεμελιώθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1961 και με βάση το Β. Διάταγμα 583/9.10.1967, ιδρύθηκε ως ενοριακός ναός. Τα ιερά εγκαίνια τελέσθηκαν στις 23 Οκτωβρίου 1973 από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κυρόν Ευγένιο.

Η καθιέρωση του ενοριακού ναού “Της του Θεού Σοφίας” στη μνήμη των ανωτέρω αγίων συνδέεται με τους κατοίκους της ενορίας, οι οποίοι με τον ξεριζωμό του 1922 από τα ευλογημένα προγονικά εδάφη τους και την εγκατάστασή τους στη μητέρα πατρίδα, έφεραν μαζί τους και “ως κόρη οφθαλμού διαφύλαξαν” την Ορθόδοξη πίστη τους και την αγάπη προς την Πατρίδα και την οικογένεια. Οι άνθρωποι αυτοί στην πλειονότητά τους προέρχονται από τη Μικρά Ασία και ιδιαίτερα από τα ιστορικά και μαρτυρικά μέρη των Βρυούλλων και της Σμύρνης.

Ο ναός είναι αγιογραφημένος κατά το ήμισυ. Η αγιογραφία, μαζί με τις άλλες ιερές τέχνες, συμβάλλει στην ευπρέπεια του Οίκου του Θεού, ενώ συγχρόνως μαζί με τις ιερές εικόνες διδάσκει, είναι θεολογία με ορατές παραστάσεις, με σχήματα και χρώματα, που τα βλέπει το μάτι. Η αγιογράφησή του ναού άρχισε το έτος 1989, με αγιογράφο τον τότε νεαρό Γεώργιο Κτιστάκη.

Η ενορία διαθέτει μια πολυτελή αίθουσα, κάτω από το προαύλιο του ναού, η οποία χρησιμεύει για διαλέξεις και πνευματικές εκδηλώσεις. Επίσης, σε αυτή την αίθουσα προσφέρεται καθημερινά δωρεάν συσσίτιο σε πενήντα απόρους συνανθρώπους μας. Τα εγκαίνια της αίθουσας αυτής έγιναν στις 15 Ιουνίου 2003, ημέρα της εορτής του κεντρικού κλίτους του ναού, από τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Τιμόθεο. Στα εγκαίνια ήταν παρόντες ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Κνωσού κ. Μακάριος, οι αρχές της πόλης του Ηρακλείου και πλήθος κόσμου.

Εδώ εκτέθηκαν, ουσιαστικά, για πρώτη φορά στην Κρήτη, τα Ιερά Λείψανα του Αγίου προς προσκύνηση, μιας που εκείνα που βρίσκονται μέσα στην Αγία Τράπεζα του κλίτους του Αγίου στον ιερό ναό των Μέσα Μουλιανών δεν είχαν τη δυνατότητα να τύχουν των ιδίων τιμών, εκ μέρους, τουλάχιστον, του ευσεβούς λαού του Θεού. Αυτό συνέβη κατά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία της Κυριακής, 9^ης Φεβρουαρίου 2003, στη συνέχεια κατά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία της εορτής του Αγίου, την Παρασκευή, 11^η Ιουλίου 2003, ιερουργούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κνωσού κ. Μακαρίου, γεγονός που επαναλήφθηκε κατά την Κυριακή, 11^η Ιουλίου 2004 και πάλι  ιερουργούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κνωσού κ. Μακαρίου.

 

 

2. Ο ΝΑΟΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΜΟΥΛΙΑΝΑ

Η ύπαρξη και η ιστορία του ναού αυτού υπήρξε και η αφορμή για το γράψιμο αυτού του βιβλίου.

Ο Αντώνιος Σινάνης – παππούς του γράφοντος, Νικολάου Κυβερνητάκη-Συνάνη – ο οποίος είχε γεννηθεί στα Βρύουλλα της Μικράς Ασίας το 1900 και πέθανε στο Ηράκλειο το 1995, ήταν εργολάβος και εργαζόταν το 1967 στη διαπλάτυνση της εθνικής οδού Ηρακλείου-Σητείας υπό την εποπτεία της κατασκευαστικής εταιρείας “ΔΡΑΣΗ”. Στο ύψος των Μέσα Μουλιανών, 100 μέτρα πριν την είσοδο του χωριού με προέλευση από τον Άγιο Νικόλαο, υπήρχε παλαιός ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος έπρεπε για τις ανάγκες του δρόμου να κατεδαφισθεί. Η εταιρεία “ΔΡΑΣΗ” υπέγραψε με την Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας τα απαραίτητα έγγραφα για την κατεδάφισή του, παρ’ όλο που ουσιαστικά δεν είχε σκοπό να ξανακτίσει την εκκλησία. Κανείς δεν αναλάμβανε το έργο της κατεδάφισης παρ’ όλο που ο οικείος Μητροπολίτης – ο Ιεραπύτνης και Σητείας Φιλόθεος Β’ – είχε εκθρονίσει τον ναό αφαιρώντας τα άγια λείψανα. Ο παππούς τότε έταξε στον Άγιο Ιωάννη ότι αυτός θα τον γκρέμιζε και αυτός θα τον ξανάκτιζε. Έτσι και έγινε. Ο Αντώνιος Σινάνης ήταν εκείνος που έθεσε και τον θεμέλιο λίθο του νέου ναού. Όμως χωρίς να χάσει την ευκαιρίας και με τη σύμφωνη γνώμη του Μητροπολίτη και του εφημερίου του χωριού, η εκκλησία έγινε δίκλιτη. Το ένα κλίτος αφιερώθηκε στον Άγιο Ιωάννου, ως έπρεπε, και το άλλο στον πατριώτη του Άγιο Οσιομάρτυρα Νεκτάριο, τον εκ Βρυούλλων. Παρ’ ότι είχαν αναγγελθεί τα διπλά εγκαίνια στις 22 Σεπτεμβρίου του 1968, μόνο το κλίτος του Αγίου Ιωάννη εγκαινιάσθηκε με ανάδοχο τον Αντώνιο Σινάνη, ενώ το κλίτος του Αγίου Νεκταρίου εγκαινιάσθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1993 με ανάδοχο τον γράφοντα, Νικόλαο Κυβερνητάκη-Συνάνη.

Στο τέμπλο του ναού υπήρχαν 5 εικόνες, οι δύο Δεσποτικές με τον Χριστό και την Παναγία Βρεφοκρατούσα, η Αποτομή της Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, στην οποία ήταν αφιερωμένος ο προηγούμενος μονόκλιτος ναός, και το νέο αριστερό κλίτος, ο Άγιος Νεκτάριος ο εκ Βρυούλλων, ενώ στην κεντρική θέση του τέμπλου, κάτω από το σημείο στο οποίο ενώνονταν τα δύο νέα κλίτη, ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως ο εν Αιγίνη.  Τα οστά του Αγίου Νεκταρίου, του εκ Βρυούλλων είχαν μεταφερθεί το 1968 από τη Σκήτη της Αγίας Άννης  και έκτοτε παρέμειναν στη “ρίζα” εκείνης που το 1993 εγκαινιάσθηκε ως Αγία Τράπεζα στο όνομά του. Αμφισβήτηση για το ποιος Άγιος έπρεπε να ενθρονιστεί, ο Άγιος Νεκτάριος ο εκ Βρυούλλων ή ο Άγιος Νεκτάριος ο Πενταπόλεως ο εν Αιγίνη, έμελλε να καθυστερήσει την ενθρόνιση του δευτέρου κλίτους επί 26 ολόκληρα χρόνια. Σε όλα αυτά τα χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ των εγκαινίων των δύο κλιτών του ναού, να πούμε η άγνοια του λαού, να πούμε η μη σωστή από εκκλησιαστικής πλευράς ενημέρωση ή η επιθυμία του τότε ιερέα του χωριού να τιμήσει τον νεότερο Άγιο, όπως μαρτυρεί και μια εικόνα προοριζόμενη για το προσκυνητάρι, αφιέρωμα του ιδίου ιερέα με τους Αγίους Ιωάννη τον Πρόδρομο και Νεκτάριο τον Πενταπόλεως, οδήγησε σε μια κατάσταση το λιγότερο παράδοξη. Στο μεσοδιάστημα των 26 αυτών ετών είχε αφαιρεθεί η εικόνα του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων από το τέμπλο και είχε αντικατασταθεί από μια εικόνα του Ευαγγελισμού. Το ότι υπήρχε στο τέμπλο και μια εικόνα του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως οδήγησε σε πλάνη τον κόσμο, μιας και ο Πενταπόλεως ήταν σαφώς πιο γνωστός από τον εκ Βρυούλλων, και για όλα αυτά τα 25 έτη εόρταζαν μόνο τον Πενταπόλεως αγνοώντας παντελώς τον εκ Βρυούλλων. Σε αυτό συνέτεινε και ο θάνατος του τότε εφημερίου των Μέσα Μουλιανών, αφού ο νέος και οι μετά από αυτόν εφημέριοι δεν γνώριζαν για την ύπαρξη των λειψάνων του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων στη ρίζα της Τράπεζας που δεν είχε ακόμη ενθρονισθεί. Η Θεία Οικονομία, όμως, τακτοποίησε τα πράγματα και ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας Φιλόθεος Β’, λίγο πριν σκοτωθεί σε αυτοκινητικό δυστύχημα, εγκαινίασε το δεύτερο κλίτος επ’ ονόματι του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων χρησιμοποιώντας τα λείψανα του ιδίου του Αγίου για τον σκοπό αυτό! Ο παππούς Αντώνιος Σινάνης, ευτύχησε, έτσι, να δει τον Ναό που ήθελε για τον Άγιό του εγκαινιασμένο!

Η ενθρόνιση του κλίτους του αφιερωμένου στον Άγιο Νεκτάριο τον εκ Βρυούλλων έγινε στις 3 Οκτωβρίου 1993, ημέρα Κυριακή, με πολλή μεγαλοπρέπεια. Άρχισε στις 6.15 και τελείωσε με το τέλος της πανηγυρικής θείας Λειτουργίας στις 11.10. Προεξήρχε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας Φιλόθεος ο Β΄ και συλλειτούργησαν ο τότε  Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης και σήμερα Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Βελεστίνου Δαμασκηνός, ο Ηγούμενος της Ι. Μονής Παναγίας Ακρωτηριανής Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος, ο εφημέριος των Μέσα Μουλιανών π. Εμμανουήλ Φουντουλάκης και 6 ακόμη ιερείς.

Πλήθος κόσμου παραβρέθηκε από τα γύρω χωριά, ενώ από το Ηράκλειο τρία λεωφορεία καθώς και ιδιωτικά αυτοκίνητα μετέφεραν Μικρασιάτες, που πήγαιναν να τιμήσουν τον συμπατριώτη τους Άγιο.

Παρ’ όλο που με την ενθρόνιση έγινε πια σε όλους γνωστό ότι ο ναός ανήκε στους Αγίους Ιωάννη τον Πρόδρομο και Νεκτάριο τον εκ Βρυούλλων, η ιστορία συνεχιζόταν!

Όταν εγκαταστάθηκε ο νέος Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας Ευγένιος, του εξέθεσα την όλη ιστορία. Ήλθε στον ναό και χοροστάτησε κατά την εορτή του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων, στις 11 Ιουλίου 1997 και απεφάνθη ότι η εικόνα του Πενταπόλεως έπρεπε να απομακρυνθεί από το τέμπλο, για να παύσει η πλάνη του κόσμου. Αποφάσισε να αντικατασταθεί με μια εικόνα του Προδρόμου. Ο Άγιος Νεκτάριος ο εκ Βρυούλλων δεν προσφερόταν ως αγιογραφικό θέμα γιατί η εικόνα του υπήρχε πλέον στο τέμπλο, καθώς υπήρχε και εκείνη της Αποτομής της Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Έτσι, ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας αποφάσισε να τοποθετηθεί η εικόνα του Γενεσίου του Προδρόμου, ώστε να μην υπάρχουν άλλες εικόνες εκτός από τις Δεσποτικές και εκείνες των Αγίων του Ναού.

Οδηγήθηκα, λοιπόν το 1998, στην Σκήτη της Αγίας Άννης αναζητώντας το αγιογραφικό εργαστήριο που είχε αγιογραφήσει τις εικόνες του Ναού. Εντόπισα το εργαστήριο σε εκείνο των Αναναίων. Η εικόνα του Γενεσίου του Προδρόμου έγινε και, κατά την εορτή του Αγίου Νεκταρίου, στις 11 Ιουλίου 1998 τοποθετήθηκε στο τέμπλο του Ναού. Ας επισημάνουμε ότι λειτουργίες τελούνται και κατά την εορτή του Πενταπόλεως και μέχρι σήμερα γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 9 Νοεμβρίου, εορτή του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως. Όμως, αν και ακόμη δεν έχει γίνει συνείδηση στους πιστούς ότι ο ναός ανήκει στον εκ Βρυούλλων, ωστόσο τώρα είναι σαφές ποιοι Άγιοι τιμώνται στον Ναό.

 

 

3. Ο ΝΕΟΣ ΝΑΟΣ ΣΤΗ ΣΥΛΛΑΜΟ

Η Ενορία Βασιλειών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης στο πρόσωπο του  Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Κασσωτάκη και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Συλλάμου στο πρόσωπο του κ. Κωνσταντίνου Σταμούλου, Αντιπροέδρου του Συλλόγου, ήταν σε αναζήτηση κάποιας εικόνας του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων, από εκείνες που πιθανόν να είχαν φέρει μαζί τους από τη Μικρά Ασία οι πρόσφυγες Βουρλιώτες το 1922. Την ήθελαν για να τιμήσουν τον πατριώτη τους Άγιο επ’ ευκαιρία της συνάξεως που θα είχαν για την εορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 25 και 26 Οκτωβρίου 2004. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της Συλλάμου κατάγονται από τα Βρύουλλα της Μικράς Ασίας.

Στη Σύλλαμο υπάρχει μόνο ένας ναός και αυτός λίγο έξω από το χωριό. Είναι δίκλιτος και τιμάται αφενός το αριστερό κλίτος επ’ ονόματι της Ζωοδόχου Πηγής και αφετέρου το δεξιό επ’ ονόματι του Αγίου Δημητρίου. Στην αναζήτησή τους αυτή οδηγήθηκαν στον γράφοντα και στα Ιερά Λείψανα του Αγίου.

Ετοίμασαν μεγαλειώδη υποδοχή στα Ιερά Λείψανα του Αγίου και εν πομπή τα μετέφεραν από την πλατεία που βρίσκεται στην αρχή του χωριού μέχρι τον προαναφερθέντα Ιερό Ναό όπου εξετέθησαν σε προσκύνημα εκ μέρους των πιστών που είχαν συρρεύσει εκεί. Της πομπής προηγούνταν η Φιλαρμονική του Δήμου Ηρακλείου, Σύλλογοι Μικρασιατών – Νέας Αλικαρνασσού, Αλατσατιανών, Σμυρναίων – και ακολουθούσε πλήθος κόσμου. Μετά τον Εσπερινό η Χορωδία Αλατσατιανών τραγούδησε Μικρασιακά τραγούδια.

Κατά την τέλεση του Μεγάλου Εσπερινού ο εφημέριος π. Γεώργιος Κασσωτάκης και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Ενορίας Βασιλειών ανήγγειλαν την απόφασή τους να αναγείρουν εντός της Συλλάμου Ναό επ’ ονόματι του πατριώτη τους Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων. Η πρόταση αυτή είχε γίνει από το μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου κ. Κωνσταντίνο Σταμούλο, ο οποίος κατάγεται από την Σύλλαμο και είναι ο αντιπρόσωπος του οικισμού της Συλλάμου στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Ενορίας Βασιλειών. Στη συνέχεια παρατίθεται η σχετική επίσημη απόφαση της Ενορίας Βασιλειών:

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΝΟΡΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ

 

Απόφαση 8^η

 

Βασιλειές και στο γραφείο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου σήμερον την 14^ην του μηνός Νοεμβρίου 2004 και ώρα 08.00 μ.μ. συνήλθε σε συνεδρία το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο που αποτελείται από τους 1. π. Γεώργιο Κασσωτάκη Πρόεδρο, 2. Αριστείδη Παπαδάκη αντιπρόεδρο, 3. Νικόλαο Φραντζεσκάκη ταμία, 4. Βασίλειο Μαγουλάκη μέλος και 5. Κων/νο Σταμούλο μέλος.

Με την έναρξη της συνεδρίας ο αιδ. Πρόεδρος εισηγείται το παρακάτω θέμα, κατασκευή Ιερού Ναού εις τον οικισμό Συλλάμου επ’ ονόματι του Αγίου Οσιομάρτυρος Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων.

Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο αφού εξέτασε το παραπάνω θέμα

Α π ο φ α σ ί ζ ε ι   ο μ ό φ ω ν α :

Την ανέγερση Ιερού ναού επ’ ονόματι του Αγίου Οσιομάρτυρος Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων εις θέσιν «κουτούτο» του οικισμού Συλλάμου σε οικόπεδο της Ενορίας μετά από απαίτηση και των κατοίκων του οικισμού, εκ των οποίων οι περισσότεροι κατάγονται από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας.

Μη υπάρχοντος άλλου θέματος λύεται η συνεδρίαση και το παρόν υπογράφεται ως ακολούθως.

 

Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο

 

Ο Πρόεδρος                            Τα Μέλη

Γεώργιος Κασσωτάκης        Αριστείδης Παπαδάκης

Ιερεύς                      Βασίλειος Μαγουλάκης

Νικόλαος Φραντζεσκάκης

 

Ακριβές Αντίγραφον

Βασιλειές 14-11-2004

Ο Πρόεδρος

 

(σφραγίδα – υπογραφή)

 

Γεώργιος Κασσωτάκης

Πρωτοπρεσβύτερος

 

 

4. Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΩΝ ΒΡΥΟΥΛΛΩΝ

Κρίνεται σκόπιμο σε αυτό το κεφάλαιο να αναφερθεί η ύπαρξη ενός απλού μη καθαγιασμένου παρεκκλησίου στη Βιβλιοθήκη (η οποία τιμάται επ’ ονόματι των Αγίων Νεκταρίου και Μιχαήλ των εκ Βρυούλλων), του Ιερού Ησυχαστηρίου Παναγίας των Βρυούλλων, της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Πλατεία Αμερικής 6). Υπάρχει επίσης εκεί μικρό τεμάχιο λειψάνων του Αγίου Νεκταρίου του εκ Βρυούλλων. Και με αυτή την ευκαιρία ακολουθεί μια σύντομη αναφορά στον δεύτερο νεομάρτυρα των Βουρλών, τον Άγιο Μιχαήλ τον εκ Βρυούλλων:

Ο Άγιος Μιχαήλ γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας και σε μικρή ηλικία έφθασε στη Σμύρνη, όπου εργαζόταν ως χαλκουργός. Εξισλαμίσθηκε όμως με δόλο το πρώτο Σάββατο των νηστειών, όταν ήταν 18 ετών από κάποιο τούρκο καφεπώλη και στη συνέχεια πήγε υπάλληλος στο κατάστημά του. Όταν όμως το βράδυ της Ανάστασης άκουσε τους συνομήλικούς τους να ψάλλουν χαρούμενοι το «Χριστός Ανέστη» συναισθάνθηκε το βαρύ παράπτωμα της αποστασίας, εγκατέλειψε το καφενείο και έψαλλε μαζί μ’ εκείνους τους ύμνους της Ανάστασης. Συνελήφθη όμως και την επόμενη ημέρα οδηγήθηκε στον κριτή στον οποίο είπε: «όταν κάποιος εξαπατηθεί και δώσει χρυσάφι και πάρει μολύβι είναι νόμιμο να επιστρέψει το μολύβι και να πάρει πίσω το χρυσάφι του»; Δηλ. η μουσουλμανική θρησκεία που του επιβλήθηκε με δόλο ήταν το μολύβι και η πατρώα πίστη του το χρυσάφι. Οι κριτές θαύμασαν βέβαια την ευφυή απάντησή του Μιχαήλ αλλά προσπάθησαν με διάφορες κολακείες και απειλές να τον πείσουν να αλλάξει εκ νέου την πίστη του. Όμως ο Άγιος ήταν αμετάπειστος γι’ αυτό και τον φυλάκισαν. Δύο ημέρες αργότερα παρουσιάσθηκε και πάλι ενώπιον του κριτή, ο οποίος τον ρώτησε αν άλλαξε γνώμη. Ο Μιχαήλ απάντησε αρνητικά γι’ αυτό καταδικάστηκε σε θάνατο. Αποκεφαλίστηκε το 1772 και το ιερό λείψανό του ρίχθηκε στη θάλασσα. Το περισυνέλεξαν όμως κάποιοι ευσεβείς χριστιανοί βαφείς και το έθαψαν με τιμές στον Ι. Ν. Αγ. Φωτεινής Σμύρνης. Η μνήμη του τιμάται στις 16 Απριλίου.